Milczenie i lojalność w służbach mundurowych. Psychospołeczne mechanizmy niezgłaszania mobbingu przez ofiary – wnioski z konferencji
W środowisku służb mundurowych, takich jak policja, straż graniczna czy straż pożarna, panuje silna kultura lojalności i tzw. “zmowy milczenia”. Zjawisko to sprawia, że funkcjonariusze rzadko decydują się na zgłaszanie mobbingu – obawiają się bowiem wykluczenia ze środowiska, konsekwencji służbowych i społecznych stygmatyzacji. O ukrytej przemocy psychicznej w służbach podczas konferencji 23 kwietnia 2025 mówił dr Rafał Guzowski, wykładowca i dyrektor programowy Instytutu Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Kryminologii.
Mobbing – ukryta przemoc w mundurze
Mobbing to nie tylko jednorazowy konflikt – to systematyczne, długotrwałe nękanie psychiczne w miejscu pracy. Objawia się poprzez poniżanie, ośmieszanie, krytykę czy utrudnianie wykonywania obowiązków. W służbach, gdzie dyscyplina i hierarchia odgrywają kluczową rolę, rozróżnienie między poleceniem a przemocą może być trudne – ale konieczne.
Dlaczego ofiary milczą?
Dr Rafał Guzowski z Wyższej Szkoły Kształcenia Zawodowego we Wrocławiu w swoim referacie analizował złożoną sieć psychospołecznych uwarunkowań, które sprawiają, że funkcjonariusze nie zgłaszają przemocy. Zalicza się do nich:
- wstyd, poczucie winy i potrzeba przynależności;
- strach przed utratą pozycji, uprawnień, a nawet pracy;
- niewiarę w skuteczność systemu wsparcia;
- silną presję „bycia twardym” i unikania „skarg”;
- kulturę organizacyjną, która premiuje lojalność wobec grupy, nie wobec wartości.
Co pokazują badania?
Badania wśród policjantów z województwa lubelskiego wykazały, że:
- 30% doświadczyło agresji werbalnej;
- 17% otrzymywało absurdalne zadania w sposób systematyczny.
Z kolei raport MSW z 2014 r. ujawnił, że:
- Ponad 40% kobiet w służbach mundurowych odczuwało dyskryminację ze względu na płeć, plany macierzyńskie lub brak dyspozycyjności poza godzinami pracy.
Mobbing jako temat międzynarodowej konferencji
Temat ten został szerzej omówiony podczas międzynarodowej konferencji naukowej organizowanej przez naszą Uczelnię pt.
„Mobbing jako destrukcyjny aspekt środowiska pracy”.
To wydarzenie skierowane do przedstawicieli różnych zawodów – nie tylko służb mundurowych – poruszyło uniwersalne kwestie związane z mobbingiem:
- Jak rozpoznać pierwsze sygnały przemocy psychicznej?
- Jakie są jej konsekwencje dla jednostek i organizacji?
- Jak skutecznie zapobiegać i reagować?
Swoją wiedzą podzielili się uznani eksperci z Polski i zagranicy, a konferencja stała się przestrzenią do wymiany doświadczeń, refleksji i propozycji realnych rozwiązań.
Wnioski
Milczenie to nie brak przemocy – to jej rezultat. Lojalność, która w założeniu ma chronić dobro wspólne, bywa niestety narzędziem zastraszenia i wykluczenia. Jeśli mobbing funkcjonuje w instytucjach powołanych do ochrony społeczeństwa, musimy zadać fundamentalne pytanie: Kto chroni tych, którzy mają nas chronić?